Adwokat Tarnowskie Góry – Kancelaria adwokacka Angelika Kubik

Instytucja doradcy tymczasowego została stworzona dla ochrony osoby pełnoletniej , wobec której toczy się postępowanie o jej ubezwłasnowolnienie lub dla ochrony jej mienia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami doradca tymczasowy może zostać ustanowiony przez sąd z urzędu bądź na wniosek uczestnika postępowania. Co istotne, wniosek o ustanowienia doradcy tymczasowego może zostać złożony na każdym etapie postępowania tzn. zarówno przy jego wszczęciu, w trakcie trwania bądź przed sądem drugiej instancji.

Przesłanka ustanowienia doradcy tymczasowego

Przesłanką ustanowienia doradcy tymczasowego jest konieczność ochrony osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie lub jej mienia. Jak wynika z postanowienia Sądu Najwyższego, sama okoliczność, że dana osoba może prowadzić swoje sprawy życiowe nie uzasadnia odmowy ustanowienia doradcy tymczasowego (postanowienia SN z dnia 21 czerwca 1968 roku, sygn. I CZ 77/68). Możliwa jest bowiem sytuacja, w której osoba, wobec której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie prowadzi swoje sprawy osobiste, zawiera różnego rodzaju umowy czy rozporządza swoim majątkiem jednak czyni to w sposób bardzo niekorzystny dla siebie nie zdając sobie przy tym sprawy z możliwych konsekwencji.

Wysłuchanie osoby, której dotyczy wniosek

Obligatoryjnym elementem ustanowienia przez sąd doradcy tymczasowego jest wysłuchanie osoby, której postępowania dotyczy. Wysłuchanie to powinno mieć miejsce niezwłocznie po wszczęciu postępowania i odbywać się w obecności biegłego psychologa oraz, jeżeli uzasadnia to stan zdrowia osoby wysłuchiwanej, również w obecności biegłego lekarza psychiatry lub neurologa. Jeżeli osoba, która ma być wysłuchana z jakichś powodów nie chce dobrowolnie stawić się w sądzie, sąd może zarządzić jej przymusowe doprowadzenie lub wysłuchać ją przez sędziego wyznaczonego do dokonania tej czynności, z tym że wysłuchanie przez sędziego wyznaczonego będzie dopuszczalne jedynie wówczas gdyby stawiennictwo osobiste wiązało się z nadmierną dolegliwością dla uczestnika z uwagi na stan jego zdrowia było niemożliwe lub połączone z poważnymi niedogodnościami dla tej osoby (postanowienie SA w Szczecinie z dnia 29 czerwca 2021 r, sygn. I ACa 321/21). Wówczas jedynie dopuszczalne będzie odstąpienie od obowiązku wysłuchania na rozprawie. W sytuacji, w której wysłuchanie takiej osoby jest niemożliwe ze względu na niemożność porozumienia się z nią fakt ten należy odnotować w protokole po wysłuchaniu biegłego lekarza oraz psychologa uczestniczących w posiedzeniu.

Kto może zostać doradcą tymczasowym

Stosownie do obowiązujących przepisów doradcą tymczasowym należy ustanowić przede wszystkim małżonka, krewnego lub inną bliską osobę, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na dobro osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Regulacja ta opiera się przede wszystkim na założeniu, iż bliskie relacje rodzinne oraz więź emocjonalna gwarantuje prawidłowe wykonywanie obowiązków doradcy tymczasowego, który w podejmowanych przez siebie działaniach ma kierować się przede wszystkim dobrem osoby, dla której został ustanowiony. Wyjątkiem od zasady ustanowienia doradcą tymczasowym osoby z rodziny uczestnika postępowania wobec którego toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie jest sytuacja, w której interesy doradcy tymczasowego oraz osoby pozostającej pod jego opieką stoją w sprzeczności do siebie bądź gdy istnieje pomiędzy nimi konflikt. W takim przypadku, sąd powinien zwrócić się do organizacji pozarządowej, do której zadań statutowych należ ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka o wskazanie osoby, która mogłaby pełnić funkcję doradcy tymczasowego.

Postanowienie o ustanowieniu doradcą tymczasowym

Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego wydawane jest w składzie trzech sędziów. Co do zasady postanowienie to staje się skuteczne z chwilą doręczenia go osobie, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Powyższe nie obowiązuje jednak w sytuacji, w której ze względu na stan zdrowia uczestnika, określony w opiniach biegłego lekarza psychiatry oraz psychologa po przeprowadzeniu badania, sąd uzna za niecelowe doręczanie jej pism sądowych i zaniecha tej czynności. Wówczas postanowienie staje się skuteczne z chwilą wydania.

Konsekwencje ustanowienia doradcy tymczasowego

Przyjmuje się, iż osoba dla której ustanowiono doradcę tymczasowego ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych tak jak osoba ubezwłasnowolniona częściowo. Do ważności czynności prawnych zawieranych przez osobę, dla której został ustanowiony doradca tymczasowy wymagana jest zatem zgoda doradcy. W przypadku, gdy osoba taka zawrze umowę bez wymaganej zgody, jej ważność zależy od jej potwierdzenia przez doradcę tymczasowego. Jeżeli osoba, dla której został ustanowiony doradca tymczasowy dokona sama jednostronnej czynności prawnej (np. sporządzi testament, wypowie umowę najmu), dla której wymaga jest zgoda jej przedstawiciela czynność ta będzie nieważna. Osoba taka może jednak zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego. Co ważne, dla wszystkich ważniejszych spraw dotyczących osoby i majątku podopiecznego doradca tymczasowy musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego (postanowienie SN z dnia 17 lutego 1981 r., sygn. II CR 11/81).

Wynagrodzenie doradcy tymczasowego

Doradcy tymczasowemu, na jego żądanie, Sąd może przyznać stosowne wynagrodzenie za sprawowanie funkcji. Wynagrodzenie to pokrywane jest z dochodów lub majątku osoby, dla której doradca został ustanowiony, a jeżeli osoba ta nie dysponuje odpowiednimi środkami, wynagrodzenie pokrywa osoba, która zażądała ustanowienia doradcy. Jednak wynagrodzenia nie przyznaje się wówczas, gdy nakład pracy doradcy jest nieznaczny oraz gdy sprawowanie tej funkcji przez niego czyni zadość zasadom współżycia społecznego (na przykład w przypadku, gdy doradcą tymczasowym została ustanowiona osoba z najbliższej rodziny).

Uprawnienia doradcy tymczasowego w zakresie finansów osoby pozostającej pod jego opieką

W kwestii świadczeń pobieranych przez osobę, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego przyjmuje się, że osoba taka może samodzielnie, bez zgody doradcy rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej. W związku z tym, iż wypłacane przez ZUS emerytura lub renta stanowi substytut wynagrodzenia za pracę, ZUS zobowiązany jest przekazywać to świadczenie do rąk ubezpieczonego lub na wskazane przez niego konto bankowe. Wypłata tego świadczenia na rzecz doradcy tymczasowego stanowi poważny błąd organu.

W kwestii dotyczącej regulowania spraw w banku, sytuacja jest niejednoznaczna. Część banków wymaga bowiem zawarcia w treści postanowienia o ustanowieniu doradcy tymczasowego zastrzeżenia, iż doradca ten może działać w sferze finansów (w sferze majątkowej) osoby, która pozostaje pod opieką, a niektóre uważają za wystarczające samo postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego. Praktyka bywa różna. Niezależnie od powyższego należy jednak wskazać, iż nawet w sytuacji, gdy bank uzna postanowienie o ustanowieniu doradcą tymczasowym bez dodatkowej adnotacji to do wypłaty „większej” (pojęcie niedookreślone) gotówki lub dokonania istotnych zmian w rachunku bankowym koniecznym będzie zgoda sądu na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu.

Utrata mocy postanowienia o ustanowieniu doradcy tymczasowego

Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc z chwilą, gdy wniosek o ubezwłasnowolnienie został prawomocnie oddalony lub odrzucony lub gdy postępowanie umorzono oraz w sytuacji, gdy na skutek orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu został ustanowiony opiekun lub kurator.