Adwokat Tarnowskie Góry – Kancelaria adwokacka Angelika Kubik
W 2017 roku Polska znalazła się na 7. miejscu pod względem liczby urodzeń wśród małoletnich. Zgodnie z danymi udostępnionymi w 2020 roku przez Główny Urząd Statystyczny, w 2019 roku 2,2% matek miało poniżej 19 lat. Od 2008r. w statystykach tych widać znaczną tendencje spadkową. Pomimo tego, że coraz mniej kobiet znajduje się w takiej sytuacji, wciąż aktualnym i nierzadko sprawiającym trudności faktyczne jest temat praw nieletniej matki do dziecka.
Zgłoszenie urodzenia dziecka
Pierwsza z problematycznych kwestii dotyczy zgłoszenia urodzenia dziecka w Urzędzie Stanu Cywilnego. W sytuacji nieletniej matki może to uczynić sama matka dziecka, która ukończyła 16 lat, jej przedstawiciel ustawowy – czyli matka lub ojciec, bądź opiekun. W takiej sytuacji, matka dziecka powinna sporządzić oświadczenie w zwykłej formie pisemnej z informacjami o imionach i nazwisku dziecka oraz danych ojca.
Uznanie dziecka przez ojca/ustalenie ojcostwa
Sytuacja ojca dziecka uzależniona jest od jego wieku. Jeżeli nie ukończył 16 lat, nie może złożyć oświadczenia o uznaniu dziecka przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego ani wystąpić samodzielnie z wnioskiem o ustalenie ojcostwa do sądu. Z wnioskiem o ustalenie ojcostwa do sądu może wystąpić matka dziecka, jeżeli ukończyła 16 lat, albowiem w tym zakresie uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych. Ojciec dziecka może uznać dziecko przed sądem po ukończeniu 16 lat. Pełnoletni ojciec, tj. taki, który ukończył 18 lat, może wytoczyć powództwo o ustalenie ojcostwa przed sądem rejonowym, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania matki i dziecka, nadto może uznać dziecko przed Kierownikiem USC za zgodą nieletniej matki.
Opiekun prawny dziecka
Kiedy oboje rodzice są małoletni, koniecznym jest złożenie wniosku do sądu o ustanowienie opieki prawnej nad nowonarodzonym dzieckiem. Należy zrobić to niezwłocznie po urodzeniu się dziecka i uzyskaniu aktu urodzenia. Wniosek ten składa się do wydziału rodzinnego sądu rejonowego. Należy w nim opisać okoliczności faktyczne sprawy, wskazać kim jest osoba mająca zostać opiekunem dziecka, podkreślić, że małoletnia matka będzie uczestniczyła w wychowywaniu dziecka. Istotnym jest, że osoba, która ma zostać opiekunem prawnym dziecka nie może być wcześniej karana za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności ani pozbawiona czy ograniczona w sprawowaniu władzy rodzicielskiej nad własnym dzieckiem.
Wyjście ze szpitala nieletniej matki z dzieckiem
Zgodnie z przepisami, szpital powinien wydać dziecko opiekunowi prawnemu. Ze względu na fakt, że ustanowienie opiekuna wymaga przeprowadzenia postępowania sądowego, może to wiązać się z sytuacją, że w oczekiwaniu na odpowiednie orzeczenie noworodek będzie przebywał w szpitalu przez długi czas. W związku z tym konieczne jest jak najszybsze wystąpienie ze stosownym wnioskiem do sądu. Warto przy tym dodać, że w tej specyficznej, trudnej sytuacji, zdarza się że szpitale pozwalają na wypuszczenie nieletniej matki z dzieckiem wraz z opiekunem faktycznym, czyli z osobą sprawującą faktyczną opiekę nad nieletnią matką oraz jej dzieckiem. Pamiętać trzeba jednak że może oto wynikać jedynie z praktyki szpitala, nie przepisów prawa, zatem stanowi to wyjątek – nie regułę.
Władza rodzicielska
Aby rodzic mógł posiadać władzę rodzicielską nad dzieckiem, konieczne jest aby posiadał pełną zdolność do czynności prawnej. Oznacza to, że koniecznym warunkiem jest ukończenie przez niego 18 roku życia. Z definicji, władzę rodzicielską sprawować mogą tylko rodzice. A zatem gdy żaden z nich nie może jej wykonywać, konieczne jest ustanowienie opiekuna prawnego, co omówione zostało powyżej
Jeżeli jedynie ojciec dziecka jest osobą pełnoletnią, uzyska władzę rodzicielską w momencie uprawomocnienia się orzeczenia o ustaleniu ojcostwa lub złożenia oświadczenia o uznaniu dziecka przed Kierownikiem USC i jego potwierdzeniu przez matkę. Sytuacja, gdzie tylko jeden rodzic sprawuje nad dzieckiem władzę rodzicielską jest z punktu widzenia prawa wystarczająca. Nie trzeba powoływać osoby, która będzie ją sprawować w imieniu drugiego rodzica.
Małoletnia matka może uzyskać pełnię władzy rodzicielskiej dzięki zawarciu związku małżeńskiego. Aby to było możliwe, musi ona ukończyć 16 lat, uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego oraz wykazać, że istnieją okoliczności które stanowią że zawarcie małżeństwa jest zgodne z dobrem założonej rodziny. Nie jest jednak możliwe aby w związek małżeński wstąpił niepełnoletni mężczyzna.
Matka z mocy prawa nabywa władzę rodzicielską po ukończeniu przez nią 18 roku życia. Wówczas ustaje opieka ustanowiona przez Sąd nad dzieckiem.