Klauzula prawomocności

Orzeczenie staje się prawomocne gdy nie przysługuje od niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia. Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego prawomocność orzeczeń stwierdza się na wniosek strony. Ustawodawca w żaden sposób nie ogranicza możliwości stwierdzenia prawomocności orzeczeń, w związku z tym należy uznać, że dopuszczalne jest stwierdzenie prawomocności, zarówno tych orzeczeń, które nadają się do wykonania w drodze egzekucji, jak również tych, które korzystają wyłącznie z cech skuteczności. 

W myśl artykułu 365 § 1 kodeksu postępowania cywilnego orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.

Prawomocność orzeczeń stwierdza sąd pierwszej instancji na posiedzeniu niejawnym, a dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie drugiej instancji – ten sąd. Stwierdzenia dokonuje się jednoosobowo. Wniosek o wydanie odpisu orzeczenia z klauzulą prawomocności należy wnieść do sądu, który wydał orzeczenie oraz uiścić odpowiednią opłatę kancelaryjną w kwocie 20 zł za każde rozpoczęte 10 stron dokumentu. Aby obniżyć koszt opłaty kancelaryjnej strona może do wniosku o stwierdzenie prawomocności postanowienia dołączyć posiadany odpis postanowienia, na którym sąd stwierdzi prawomocność. Wniosek o stwierdzenie prawomocności nie wymaga zachowania żadnych szczególnych warunków formalnych. Należy jednak pamiętać, że wniosek musi być sporządzony z zachowaniem warunków formalnych odnoszących się ogólnie do pism procesowych, które zostały wskazane w artykule 126 kodeksu postępowania cywilnego:

  • oznaczenie sądu, do którego jest skierowane,
  • imię i nazwisko lub nazwę strony, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
  • oznaczenie rodzaju pisma,
  • osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,
  • podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
  • wymienienie załączników.

Klauzula prawomocności oznacza, że rozstrzygnięcie sądu jest prawomocne – „ostateczne”. Co do zasady warto się zawsze w taką klauzulę zaopatrzyć, aby móc wykazać, że sprawa została ostatecznie zakończona.

Klauzula wykonalności

Klauzulę wykonalności definiuje się jako akt sądowy, w którym sąd stwierdza, że tytuł egzekucyjny przedstawiony przez wierzyciela (jakim jest wyrok, postanowienie, akt notarialny) nadaje się do wykonania i że prowadzenie egzekucji przeciwko dłużnikowi jest dopuszczalne oraz nakazuje urzędom i osobom zainteresowanym wykonanie tytułu egzekucyjnego.

Nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu (wyrokowi, postanowieniu, aktowi notarialnemu) powoduje, że tytuł ten staje się tytułem wykonawczym. Tytuł wykonawczy stanowi natomiast podstawę do wszczęcia egzekucji.

W uproszczeniu tytuł wykonawczy to wyrok sądu + klauzula wykonalności. 

Klauzulę wykonalności umieszcza się na tytule egzekucyjnym niezwłocznie po ogłoszeniu postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności a gdy ogłoszenia nie było niezwłocznie po jego wydaniu. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym jest wydawane bez spisywania odrębnej sentencji, przez umieszczenie na tytule egzekucyjnym klauzuli wykonalności i opatrzenie jej podpisem sędziego albo referendarza sądowego, który wydaje postanowienie. 

Na oryginale orzeczenia umieszcza się wzmiankę o nadaniu klauzuli wykonalności. Tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu klauzulę wykonalności nadaje sąd pierwszej instancji, w którym sprawa się toczyła lub toczy. Sąd drugiej instancji nadaje klauzulę wykonalności, dopóki akta sprawy znajdują się w tym sądzie. Nie dotyczy to jednak Sądu Najwyższego. 

Klauzulę wykonalności nadaje sąd na wniosek wierzyciela, w składzie jednoosobowym. Zgodnie z przepisem art. 77a Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nie pobiera się opłaty od pierwszego wniosku o wydanie na podstawie akt odpisu orzeczenia kończącego postępowanie z klauzulą wykonalności, złożonego przez stronę, która wszczęła postępowanie.

Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu w postępowaniu, które zostało lub mogło zostać wszczęte z urzędu, sąd z urzędu nadaje klauzulę wykonalności.

W razie utraty tytułu wykonawczego możliwe jest ponowne wydanie tego tytułu. W tym celu sąd wyznacza rozprawę, która ogranicza się do badania faktu utraty tytułu wykonawczego. Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje postanowienie w tym przedmiocie. W przypadku wydania nowego tytułu wykonawczego, czyni się na nim wzmiankę o wydaniu go zamiast pierwotnego.

Bez uzyskania klauzuli wykonalności nie jest możliwe wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi.